Aan het eind van de tunnel is het vies

De A2 gaat in Maastricht ondergronds. De wijken rond de tunnelmonden zijn bang dat de vervuiling juist daar toeneemt. En dus klinkt er protest.

Maarten van der Wier schreef voor dagblad Trouw een reportage die ook voor ons omwonenden van de Gaasperdammertunnel van toepassing is. Nog sterker, al eerder heb ik op deze site artikelen geplaatst over de gevaren van concentraties vervuiling in de omgeving van de tunnelmonden. Het is goed dat de AGG er is om dit te monitoren. Het artikel is in zijn geheel zonder wijzigingen overgenomen (want zoals u weet, wij omwonenden maken het nieuws en ook de omwonenden die in dit stuk worden genoemd zijn de enige rechthebbenden op dit nieuws) De schuingeschreven stukken zijn opmerkingen van de redactie van deze website.

De bouwkranen tekenen bij een ondergaande zon de skyline van Maastricht. Het verkeer moet zich nog steeds links en rechts langs de bouwput wurmen, maar de tunneldelen liggen inmiddels op hun plek. De A2—tunneI is de eerste dubbeldekstunnel van Nederland.Als die eind volgend jaar opengaat, laten Rijkswaterstaat, de gemeente en de provincie Limburg ongetwijfeld de champagnekurken knallen.

Maar in wijkcentrum Moetiara Maloekoe maken bewoners van de Molukse wijk zich steeds meer zorgen, blijkt tijdens een info—avond van het Moluks Buurtplatform. Hun deel van de A2 gaat niet ondergronds. "Al jaren is de A2 drukker aan het worden. En als de tunnel er ligt, komt er nog meer verkeer", vreest William Makatita, bestuurslid van het platform.
Niet aileen de Molukkers zijn bezorgd. Van de ongeveer honderd aanwezigen komt meer dan de helft uit andere wijken in de buurt.

Snelweg A2 loopt dwars door het centrum van de Limburgse hoofdstad. Het verkeer zorgt voor geluidsoverlast, luchtvervuiling en verkeersopstoppingen. Het grootste deel van de stad haalt daarom opgelucht adem als ruim twee kilometer snelweg straks onder het maaiveld ligt. Om daarna vrolijk te gaan flaneren op de groene boulevard bovenop de tunnel.

Spray met asbest

De Molukse wijk ligt niet naast de tunnel, maar een stukje zuidelijker. De buurt uit 1961 ligt vijftig meter van een bovengronds stuk A2 en op zeshonderd meter afstand van de uitgang van de tunnel. Bij de tunnelmonden wordt de vervuilde lucht naarbuiten geblazen. De Molukkers vrezen dat de uitstoot van fijnstof in hun buurt daardoor juist toeneemt. De informatieavond, georganiseerd door het Moluks Buurtplatform, de Maastrichtse actiegroep Klaor Loch en Milieudefensie, wakkert die vrees verder aan. De enige spreker is de Vlaamse hoogleraar huisartsgeneeskunde Dirk Avonts,naar eigen zeggen ‘een groenejongen’.

"Wat zou u ervan zeggen als ik hier met een spray met asbest rondging?", vraagt hij de zaal. Dieselverkeer is even kankerverwekkend, houdt hij de zaal voor. "De sterfte ligt in de stad, op een afstand van honderd meter van een drukke verkeersas 18 procent hoger dan op een plek in de bossen."
Tot op vijftienhonderd meter van een snelweg zijn effecten op de gezondheid van ouderen en kinderen te zien, vertelt hij.

"De gezondheid hier gaat verIoren", concludeert Sarah Smeets, voorzitter van het Molukse welzijnswerk. "Wìj zijn de tweede generatie Molukkers, maar we willen dat ook de derde en vierde generatie hier nog kunnen wonen. We willen geen sterfhuisconstructie voor onze buurt. lk vraag me af of de gemeente wel rekening houdt met de gezondheidsrisico's." "Wij zijn als Molukse buurt al tien jaar bezig om dit onderwerp bij de gemeente aan te kaarten. We worden niet gehoord“, zegt Max Hehalatu. "ln andere wijken wordt wel wat gedaan", zegt William Makatita. Daar komt een geluidsscherm, weet hij. "Maar wij hebben niets."

Als de tunnel er straks is, gaat de snelheid op de A2 omhoog. Die is nu op sommige stukken 50 en op andere 70 kilometer per uur. Dat wordt 80 in de bovenste buis voor streekverkeer, en 100 kilometer per uur in de onderste buis met het internationale verkeer.
Dat zorgt voor een hogere uitstoot, denkt Paul Rutten, voorzitter van Klaor Loch. Die stichting steunt de Molukkers‘ bij hun protest. "De tunnel heeft bovendien een aanzuigende werking, bijvoorbeeld op vrachtverkeer dat de Duitse tolwegen wil ontwijken. Dat kan dankzij de tunnel lekker doorrijden in Maastricht", verwacht Rutten. ‘Wij pleiten daarom al acht jaar voor filtering van de lucht die uit de tunnel komt."

Afremmen en optrekken

De gemeente wil daar niet aan. Volgens wethouder Gerdo van Grootheest (GroenLinks) is er geen bewezen techniek om tunnellucht te filteren. Hij wil niet experimenteren met de Maastrichtse tunnel. (red. Dat is grote onzin, electrostatische filtering is een bewezen effectieve manier om een deel van de vervuiling van fijnstof weg te nemen. voor Stikstof, zwavel, lood en kooldioxide helpt dit niet)

Van Grootheest erkent dat het drukker zal worden op de A2. Wordt de lucht dan wel schoner? "volmondig ja", zegt Van Grootheest. "Nu moeten auto's steeds afremmen en optrekken bij stoplichten. Straks kan het verkeer doorrijden, zonder files. Daardoor verbetert de luchtkwaliteit rondom de tunnel substantieel, vooral op de plekken waar die nu het slechtst is." Inderdaad, de locaties waar de lucht nu het slechtst is profiteren. Dankzij de tunnel voldoet Maastricht straks overal langs de A2 aan de Europese normen voor fijnstof.
(red. de oude normen want met ingang van 2016 worden die verscherpt naar 25 ugr/m2)

(red. zie compendium voor de leefomgeving)



De tunnel en de locatie
Maar dat is slechts een deel van het verhaal. De totale uitstoot van fijnstof in de stad neemt toe ten opzichte van een toekomst zonder tunnel, zo blijkt uit schattingen van bouwbedrijven Ballast Nedam en Strukton.
Hoogleraar Avonts vindt bovendien de Europese fijnstofnorm niet streng genoeg, vertelt hij in het wijkcentrum. Wereldgezondheidsorganisatie WHO acht op sommige punten maar de heift van de Europese uitstoot acceptabel. (red. dat wordt dus ook aangepast) Maar Wethouder van Grootheest vindt die norm onwerkbaar. "Als we ons daar aan moeten houden, dan kun je geen steden rond snelwegen hebben“, reageert hij. De wethouder heeft ‘torenhoge ambities’ op milieugebied, zegt hij, maar kan geen cijfers noemen. ‘Hoeveel schoner de lucht moet worden? Zoveel als mogelijk is. Dat doen we niet alleen met de tunnel, maar met een pakket aan maatregelen. We hebben ook de snelheid op de Kennedybrug verlaagd en we weren vervuilende vrachtwagens van de Statensingel."

Eén vraag houdt de Molukkers in de zaal bezig, aan het eind van de avond. Wat moet er gebeuren? De tunnel ligt er immers al. Avonts heeft geen pasklare antwoorden voor de Maastrichtse situatie. Er zijn meerdere mogelijkheden. De snelheid in de tunnel zou bijvoorbeeld omlaag kunnen worden gebracht. "Dat kost niks, en daar kun je meteen mee beginnen", zegt hij, Ook vervuilende vrachtwagens uit de tunnel weren is ‘een puzzelstukje‘. (red. De Gaasperdammertunnel komt pas in 2021 gereed, dan zijn de normen alweer verscherpt en kunnen de omwonenden meer bereiken en afdwingen, met dank aan zij die ons voorgaan, zoals Maastricht)

Volgens Van Grootheest zijn dat maatregelen die niet de gemeente moet nemen, maar Rijkswaterstaat. Hij wil het onderwerp wel aankaarten, maar pas als de tunnel in gebruik is en de uitstoot hoger is dan verwacht. Hij wil daarbij strenger zijn dan de Europese normen. (red. De oude normen, politici kunnen toch soms zo mooi praten) We gaan de komende periode meten. Wij verwachten een forse verbetering. Als de uitstoot anders is dan onze voorspelling, moeten we kijken naar aanvullende maatregelen."

Het tunnel-effect: meer fijnstof

Zorgt de A2-tunnel in Maastricht voor schonere lucht?
Het is maar hoe je het bekijkt. De totale uitstoot van fijnstof in de stad stijgt juist met 5 procent door de komst van de tunnel (in vergelijking met een toekomstscenario zonder tunnel). Dat komt doordat meer auto's en vrachtwagens de A2 bij Maastricht zullen nemen. Dat blijkt uit schattingen van de bouwers van de tunnel, Ballast Nedam en Strukton.
Toch is de uitstoot langs de A2 in Maastricht vanaf 2020 nog altijd een kwart lager dan hij in 2010 was, zo is de verwachting. Dat komt onder andere door schonere auto's. Dat is dus ondanks de tunnel, en niet dankzij.

Hoewel andere plekken in Maastricht profiteren van de tunnel, doet de omgeving van de tunnelmonden dat niet. Vlakbij de zuidelijke tunnelmond, op zeshonderd meter afstand van de Molukse wijk, neemt de uitstoot een paar procent toe ten opzichte van de toekomstverwachting zonder tunnel.
De uitstoot is wel beter verdeeld over de Maastricht. Zo blijft het hele tracé, inclusief de tunnelmond, keurig onder het Europese maximum voor fijnstof (meer dan 25 microgram per vierkante meter lucht). Zou de tunnel er niet komen, dan zou de uitstoot op vier plaatsen langs de weg in 2017 te hoog zijn.